Balet w 8 częściach z prologiem. Libretto wg sztuki Pabla Picassa "Le Desir attrape par la queue" ("Pożądanie schwytane za ogon"): Mieczysław Bibrowski; muzyka: Grażyna Bacewicz.
Prapremiera (w innej wersji libretta) - Warszawa 18 III 1973, Teatr Wielki; choreografia: Jerzy Makarowski; scenografia: Andrzej Majewski. Osoby: Wielka Stopa, uosobienie Picassa; Cebula, postać rezonująca, przyszły bojownik Ruchu Oporu; Ekierka, piękna dziewczyna lekkich obyczajów; jej Kuzynka, symbol matki-kochanki-ojczyzny; Koniuszek, mediator, zwolennik kompromisu; Tłusta Trwoga, personifikacja lęku posiadaczy; Chuda Trwoga, personifikacja lęku wyzutych; dwa Pieski, przedstawiciele służalczości; Milczenie, Zasłony, Stróż Moralności, akrobaci cyrkowi, tancerze.
Soliści premiery warszawskiej: On - Dariusz Blajer; Ona - Renata Smukała; Śmierć - Marta Bochenek.
Prolog. Scena przedstawia z jednej strony "dom do wynajęcia", z drugiej stromo wspinającą się drogę. Pantomimiczna prezentacja głównych postaci naradzających się, czy wynająć dom, czy udać się w dalszą drogę. W akcję tej pantomimy wpleciony jest recytowany tekst czworga postaci, wyrażający ich rozterkę.
Część 1. Piknik - Burza i noc. We wniesionej na scenę wannie widać głowy kąpiących się postaci, które wychodzą z wanny ubrane, jedynie Ekierka ukazuje się nago. Wszyscy przygotowują wesoły piknik na trawie. Zrywa się burza. Scenę przecinają w różnych płaszczyznach Zasłony, odsłaniając druty kolczaste, ruiny, fragmenty obrazów Picassa o tematyce wojennej. Kulminacją narastającego lęku jest "danse macabre".
Część 2. Trwoga Chuda i Trwoga Tłusta. Po duecie tych postaci stają one na czele dwóch grup: Wysoce Rozwiniętych, występujących z atrybutami bogactwa i luksusu, oraz Rozwijających się, zrozpaczonych i zbuntowanych. Obie grupy dążą do połączenia się, lecz siła, którą uosabiają Trwogi, wciąż je rozdziela.
Część 3. Trwoga Atomowa - Poryw ku gwiazdom. Trwoga Chuda przybiera postać Trwogi Głodowej, Trwoga Tłusta - Trwogi Atomowej. Ewolucje taneczne obu grup pod przewodnictwem Trwóg wyrażają strach przed wojną atomową i zagładą ludzkości, zaś ewolucje akrobatów cyrkowych na trapezie i linach symbolizują loty kosmiczne. Na tym tle odbywa się pas de trois Wielkiej Stopy i obu Trwóg, które jej "pożądają" i pragną opanować, lecz Wielka Stopa odnosi nad nimi zwycięstwo.
Część 4. Gra miłosna pod kontrolą - Wizje artysty. Część tę wypełnia groteskowe pas de trois Wielkiej Stopy, Ekierki i Stróża Moralności, a poprzedza je recytowany tekst Ekierki. Ekierka uwodzi Wielką Stopę, Stróż Moralności usiłuje zakryć płaszczem jej nagość, lecz Wielka Stopa go odpędza i bierze Ekierkę w ramiona. W czasie tańca na ekranach pojawiają się sylwetki Ekierki w różnych deformacjach.
Część 5. Balet niewiniątek. Intermezzo taneczne, symbolizujące eksplozję demograficzną, którą wyrażają ewolucje lalek-niemowląt, wokalizy chóru chłopięcego, nagrania wrzasku, płaczu i śmiechu dzieci. Stróż Moralności usiłuje powstrzymać rosnący wciąż napływ dzieci, który go pochłania.
Część 6. Balet cybernetyczny. Ewolucje tancerzy w roboczych kombinezonach wokół abstrakcyjnych konstrukcji plastycznych, poruszanych za pomocą mechanizmu elektronicznego.
Część 7. Balet powietrzny zdalnie sterowany. Nad widownią odbywa się balet mechanicznych Gołębi Pokoju, które usiłują zmienić tory Rakiet Wzlatujących, podczas gdy mechaniczne Jastrzębie czynią wysiłki, by odchylić tory Rakiet Spadających. Ewolucjami tymi kieruje widoczny na scenie mózg elektronowy.
Część 8. La Picassienne (Pikasjanka). Trwogi rozdają swój dobytek, Ekierka ucieka, Wielka Stopa zapala lampę. Na scenę wypływa ogromna, jaśniejąca białym światłem kula, symbol wyzwolenia i swobody, ukazują się na niej litery: WSZYSCY. Liczne pary tańczą radosny taniec - "Pikasjanka".
Prolog i niektóre postacie w balecie "Pożądanie" nawiązują do autobiograficznego wątku w sztuce Picassa, do jego rozterki w czasie hitlerowskiej okupacji Francji, czy pozostać w Paryżu, czy emigrować za granicę. Ekierka uosabia więc pokusę przyjemnego życia, Kuzynka - przybraną ojczyznę artysty, Stróż Moralności - ingerencję cenzury w swobodę twórczości, obie Trwogi - lęk, jaki dręczył wówczas Picassa. Sztuka i oparty na niej balet traktują o przezwyciężaniu strachu, który "pożąda" swych ofiar. Obawę prześladowań ze strony okupanta zastąpiono w balecie zagrożeniem atomowym, głodowym i demograficznym. Konstrukcja baletu wzorowana jest również na budowie sztuki w formie nowoczesnego divertissement, złożonego z różnych stylistycznie, groteskowych i surrealistycznych obrazów, nie złączonych jednym wątkiem dramatycznym. Ewolucje cyrkowe i mechaniczne - to odniesienia do eksperymentów Picassa jako scenografa Baletów Rosyjskich Diagilewa.
Muzykę G. Bacewicz do baletu "Pożądanie" cechuje szeroka skala ekspresji - od ostrego dynamizmu, poprzez groteskę, tajemniczość fantastyki, akcenty dramatyczne, aż do wyzwalającej się radości w finale. Cechuje ją również ciągła zmienność rytmów, zwrotów, akcentów, figur, kontrastowych nastrojów i napięć, przy czym kompozytorka sięgnęła do awangardowych środków dźwiękowych, śmiałych zestawień barw instrumentalnych, wprowadzając też, obok niemal tradycyjnych motywów melodycznych, odcinki aleatoryczne oraz cytaty z własnych wcześniejszych dzieł. Balet "Pożądanie" powstał jako hołd złożony wielkiemu artyście i nowoczesnej sztuce.
W inscenizacji J. Makarowskiego osią akcji był lęk człowieka zarówno w obliczu zagrożenia biologicznego, jak i groźnych sił zewnętrznych oraz wyeksponowanie miłości jako jedynego przeciw nim ratunku.
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie
