Przedstawienia

Opera w 3 aktach; libretto: Luigi Illica i Giacomo Giacosa, wg Davida Belasco.
Prapremiera: Mediolan 17 II 1904.
Premiera polska: Warszawa 1908.
Osoby: Cho-cho-san, gejsza, zwana także Butterfly - sopran: Suzuki, jej służąca - mezzosopran; F. B. Pinkerton, porucznik marynarki USA - te­nor; Kate Pinkerton - mezzosopran; Sharpless, konsul USA w Nagasaki - baryton; Goro, pośrednik - tenor; książę Yamadori - bas; Bonza - bas; Urzędnik cesarski - baryton; ,,Smutek", dziecko Cho-cho-san - rola niema; przyjaciółki i krewni Cho-cho-san, służba.
Akcja rozgrywa się w Nagasaki w 1900 r.
Akt I. W japońskim porcie zatrzymał się na czas dłuższy okręt amerykańskiej marynarki wojennej. Monotonny tryb ży­cia ciąży młodemu porucznikowi Pinkertonowi; aby sobie uprzy­jemnić życie, korzysta z usług japońskiego pośrednika Goro, który za opłatą ułatwia mu znajomość z młodziutką gejszą Cho-cho-san, zwaną także Butterfly (motyl). Pinkerton, zgodnie z ja­pońskimi zwyczajami, ma zawrzeć z nią ślub, którego ważność rozciąga się na 999 lat. Goro wprowadza porucznika do wyna­jętego dlań domku na wzgórzu nad miastem i przedstawia mu służbę jego przyszłej żony. Wkrótce ma się odbyć ceremonia ślubna - jako pierwszy z gości zjawia się konsul Stanów Zjednoczonych w Nagasaki, Sharpless. Zapatruje się on na spra­wę małżeństwa Pinkertona poważniej niż młody porucznik i ostrzega go, by nie łamał życia młodziutkiej, szczerze go ko­chającej Japonce.
Nadchodzi Cho-cho-san w otoczeniu rodziny i licznego grona dziewcząt japońskich. Wyznaje ona Pinkertonowi, że rano była w domu misjonarzy, by przyjąć wiarę chrześcijańską, i że dla niego gotowa jest zupełnie zerwać ze swą rodziną i środowi­skiem. Urzędnik stanu cywilnego odczytuje akt ślubu. Weselną atmosferę mąci nagłe zjawienie się wuja panny młodej - Bonzy, który odkrył tajemnicę jej chrztu i za porzucenie wiary ojców oraz poślubienie cudzoziemca rzuca przekleństwo na jej głowę. W ślad za nim opuszczają pośpiesznie dom Pinkertona przerażeni goście weselni. Butterfly i Pinkerton zostają sami. Nadchodzi noc. Akt I kończy się wspaniałym duetem miłosnym, jednym z najpiękniejszych w światowej literaturze operowej ("Bimba degli occhi").
Akt II. Minęły trzy lata od ślubu Pinkertona. Butterfly wraz z małym synkiem każdej wiosny oczekuje męża, który odjeżdżając wkrótce po ceremonii zaślubin, przyrzekł jej, że na pewno powróci. Żyją w biedzie, a wierna służebnica Butter­fly, Suzuki, obawia się gorszego jeszcze niedostatku, nie spo­dziewa się bowiem powrotu Pinkertona. Butterfly jednak nie­zachwianie wierzy jego słowom. Nieoczekiwanie zjawia się wi­tany radośnie przez Butterfly konsul Sharpless. W trakcie jego wizyty przybywa też bogaty książę Yamadori, który przy po­mocy pośrednika Goro zabiega o względy Cho-cho-san. Młoda Japonka odrzuca jednak stanowczo jego konkury. Uważa się nadal za żonę Pinkertona i nie uznaje rozwodowych zwycza­jów japońskich. Na jej postanowienie nie wpływają nawet sło­wa Sharplessa, który w oględny sposób daje do zrozumienia, że Pinkerton nie zamierza do niej wracać. Cho-cho-san nie wierzy słowom konsula (aria "Un bel di vedermo" - "Tam na wschodniej stronie"). Pokazuje mu swego synka i prosi, by po­wiadomił Pinkertona, że oboje z dzieckiem stale go oczekują. Zakłopotany swą przykrą misją Sharpless opuszcza dom Butter­fly, która w chwilę potem wypędza natrętnego Goro.
Wystrzał armatni zwiastuje przybycie okrętu Pinkertona. Uszczęśliwiona Butterfly przystraja wraz z Suzuki cały dom kwiatami (duet "Scuoti quelle fronda") i ubrana w ślubną suknię oczekuje przybycia małżonka. Z wolna zapada zmierzch; w od­dali słychać śpiew rybaków wracających z połowu. Na ścieżce wiodącej do domku Butterfly nie widać nikogo...
Akt III. Minęła noc. Znużona oczekiwaniem, usnęła Butter­fly. Teraz dopiero w ogródku przed domem zjawiają się Shar­pless i Pinkerton. Suzuki ze zdumieniem patrzy na towarzy­szącą im nieznajomą elegancką damę. To małżonka Pinkertona przybyła wraz z mężem, by zabrać jego synka. Cho-cho-san, która zjawia się po chwili, od razu domyśla się wszystkiego i wie, co ma teraz uczynić. Odprawia obecnych i wydobywa ze skrytki stary, rodowy sztylet, na którego klindze wyryte są słowa: "Niechaj z honorem umiera ten, komu los nie pozwolił żyć z honorem". Pożegnawszy się z dzieckiem, Cho-cho-san przebija się sztyletem. Ostatnim odruchem świadomości zwra­ca się w stronę Pinkertona, który wpada do pokoju z okrzykiem "Butterfly!"
"Madame Butterfly" zaliczana jest do dzieł werystycznych, z tym że rozgrywający się w niej dramat owiany został egzotycznym czarem Dalekiego Wschodu (typ melodyki, instrumentacja). Opera wystawiona została w lutym 1904 w La Scali i - poniosła klęskę. Nie zrażony tym Puccini wziął ją ponownie na warsztat kompozytorski, wprowadził szereg zmian i poprawek, by w maju tegoż roku przedstawić nową wersje opery na scenie teatru w Brescii. Tym razem "Madame Butterfly" odniosła pełny sukces, do czego niemało przyczyniło się też i świetne wykonanie dzieła pod dyr. Cleofonte Campaniniego, z udziałem Salomei Kruszelnickiej i Giovanniego Zenatello. Niesłabnące powodze­nie towarzyszy tej operze po dzień dzisiejszy.
Źródło: Przewodnik Operowy Józef Kański, PWM 1997

Ukryj streszczenie