Osoby

JÓŹWIAKÓWNA Janina, primo voto Pałka, secundo voto Szacherska (2 lutego 1895 Warszawa – 7 października 1978 Olsztyn),

śpiewaczka, aktorka. 

Była córką Klemensa Jóźwiaka i Florentyny z domu Orankiewicz. Drugim jej mężem był Zygmunt Mariusz Błażej Szacherski (ślub 18 października 1924 w Warszawie), ziemianin, porucznik II pułku szwoleżerów Wojska Polskiego w Starogardzie i adiutant generała Kazimierza Sosnkowskiego, a od 1933 starosta w Łucku. Zapewne ona była uczennicą T. Rolanda w Klasie Dramatycznej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym i wyróżniła się na popisie szkolnym 16 czerwca 1916. Uczyła się też śpiewu i 2 stycznia  1918 wystąpiła w Warszawie w Teatrze Wielkim w programie Tombola bez masek, w którym z Józefem Redo śpiewała duet z Operetki Hrabia Luxemburg, a 6 lutego tego roku w Teatrze Nowości brała udział w programie złożonym z fragmentów operetek, jednak Ludwik Sempoliński uznał te debiuty za nieudane i przedwczesne. W 1918 zagrała także rolę Żeni w filmie Carska faworyta. W Warszawie wystąpiła jeszcze 28 stycznia 1919 w teatrze Mozaika w roli Warszawki (Warszawka i Krakusik), a latem tego roku śpiewała w operetkach w Teatrze Letnim w Poznaniu pod kierownictwem Ludwika Dybizbańskiego. 

W sezonach 1919/20 i 1920/21 była solistką poznańskiego Teatru Wielkiego. Występowała na tej scenie nie tylko w operetkach, ale także w szeregu ról operowych, np. jako: Marta (Straszny dwór), Zofia (Werther), Zuzia (Verbum nobile), Jagna (Stara baśń), Lola (Rycerskość wieśniacza). Po powrocie do Warszawy, od września 1921 zaangażowana do Teatru Nowości, na scenie warszawskiej operetki występowała do października 1924. Reklamowano ją w prasie jako „nowo wschodzącą gwiazdę operetki”, lecz po występie w grudniu 1921 w roli Małgorzaty Aigner (Biały mazur) Tadeusz Kończyc napisał, że stanowi „materiał nieco surowy”, choć „bardzo obiecujący”. Jak zanotował J. Galewski, miała dobre warunki sceniczne: „młoda, wysoka, zgrabna, dość miła”, ale „głos już średni, nie miała zbyt dobrej szkoły”, a poza tym „trochę była za sztywna, brak jej było tego specjalnego szyku”, którego wymaga się, jak uważał, od aktorki scen warszawskich. Wedle innych opinii, dysponowała ładnym sopranem i miała „swoisty, chłodny wdzięk” („Przegląd Teatralny i Filmowy”). W Nowościach wystąpiła w szeregu pierwszoplanowych ról; do najlepszych należały w 1922: Lallagne (Noc w Paryżu), Julia Lella (Winobranie), Zuzanna (Cnotliwa Zuzanna), Marietta (Bajadera, obok Lucyny Messal), a w 1923: Melissa (Narzeczona Lukullusa), Odetta (Królowa Montmartre’u) i Liza (Żółty kaftan). W początku sezonu 1924/25 występowała jeszcze w Roku bez miłości i w Bajaderze, ale po ślubie w październiku 1924, wkrótce odeszła na zawsze ze sceny.

Odtąd, także po II wojnie światowej, pozostawała na utrzymaniu męża. W 1931–33 byli mieszkańcami Gdyni, a od 1933 Łucka, gdzie Szacherski był starostą a także członkiem Komitetu Organizacyjnego Towarzystwa Krzewienia Kultury Teatralnej na Wołyniu. Po wojnie zamieszkali w Olsztynie. 

Bibliografia

Hist. filmu t. 1; Opera Pozn. 1919–69 s. 125 (il.); Sempoliński: Wielcy artyści; Świtała (w indeksie błędnie jako Irena J.); Wilski: Szkolnictwo (tu Jóźwikówna); Ekran i Scena 1923 nr 5, 1924 nr 1, 11; Kur. Warsz. 1919 nr 29, 1921 nr 230, 343, 350 (T. Kończyc), 1922 nr 230, 322, 1923 nr 187, 1924 nr 98, 294; Prz. Teatr. i Film. 1924 nr 9 (cyt.), 13, 17, 21; Prz. Teatr. i Kinematogr. 1922 nr 14 (il.), 26/27, 38, 40, 43; Scena Pol. 1922 z. 11–12, 1924 z. 4 s. 363; Świat 1919 nr 7 (il.), 50 (il.). 1921 nr 48 (il.), 53 (il.), 1924 nr 1 (il.); Teatr i Kino 1922 nr 1–4, 24; Tyg. Ilustr. 1921 nr 49 (il.), 1922 nr 6 (il.); Akt ślubu nr I–1/427/1924, Arch. USC Warszawa; Akt zgonu nr 980/1978, Arch. USC Olsztyn; Galewski: Pamiętnik, mps s. 181; Straus: Repertuar 1915–16; Notaty S. Dąbrowskiego, Red. SBTP IS PAN.  

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.