Osoby

BUDZISZEWSKI Bogdan (13 kwietnia 1909 Leśmierz koło Łęczycy – 31 grudnia 1990 Kielce),

aktor. 

Był synem Antoniego Budziszewskiego i Zofii z Gąsiorowskich. W 1929 ukończył gimnazjum matematyczno-przyrodnicze im. G. Bergera w Poznaniu i wstąpił do Szkoły Dramatycznej przy poznańskim Teatrze Polskim; debiutował na tej scenie epizodyczną rolą w Młodym lesie (premiera 3 listopada 1931). W 1933 zdał egzamin aktorski Związku Artystów Scen Polskich. W sezonie 1933/34 należał do zespołu Teatru Polskiego w Poznaniu, w 1934–36 występował w objazdowym Teatrze Wielkopolskim, na przykład w rolach Grzegotki (Gwałtu, co się dzieje!) i Zdzisława (Ciotunia), a w 1936–39 w objazdowym Teatrze Narodowym. 

Po wybuchu II wojny światowej pracował początkowo jako robotnik rolny w powiecie konińskim, a w 1940 został wywieziony na roboty do Niemiec. Do Polski wrócił w połowie 1946 i zaangażował się do Teatru Domu Żołnierza w Poznaniu. W 1947–54 był aktorem Teatru im. Bogusławskiego w Kaliszu, jedynie od stycznia do sierpnia 1951 występował w Teatrze Ziemi Rzeszowskiej w Rzeszowie. Grał w tym okresie takie role, jak: Doktor (Głupi Jakub), Runebif (Sprytna wdówka), Pan de Sotenville (Grzegorz Dyndała), Pagatowicz (Grube ryby), Aryst (Fircyk w zalotach), Król Jan Kazimierz (Mazepa). Od stycznia do sierpnia 1955 należał do zespołu Teatru im. Jaracza w Olsztynie, a w sezonach 1955/56–1988/89 Teatru im. Żeromskiego w Kielcach i Radomiu (po usamodzielnieniu się sceny radomskiej w 1977, pozostał w Kielcach). 

Zagrał takie role, jak: Enrique (Klucz od przepaści, 1956), Savelli (Szkarłatne róże, 1957), Mąż (Ich czworo), Wurm (Intryga i miłość) – 1958; Antonio (Wesele Figara, 1959), Ojciec (Kuglarze), Malvolio (Wieczór Trzech Króli) – 1960; Chryzald (Szkoła żon, 1964), Pułkownik Pickering (Pigmalion, 1965), Skazaniec (Czapa, 1966), Markiz di Forlipopoli (Oberżystka), On (Bardzo starzy oboje) – 1967; Dulski (Moralność pani Dulskiej, 1968), Przyciechowski (Ruchome piaski, 1969), Władysław (Lekkomyślna siostra, 1970), Owidowicz (Porwanie Sabinek),  Józef (Derby w pałacu) – 1971; Crofts (Profesja pani Warren, 1972), Don Bazylio (Cyrulik sewilski), Ksiądz Loga (Fantazy) – 1975; Wujek (Kartoteka, 1983), Fortynbras (Król IV, 1984), Pesaro (Sułkowski, 1985) i wiele ról w sztukach Fredry, m.in. Jan (Śluby panieńskie, 1963), Kapelan (Damy i huzary, 1972), Rejent i Dyndalski (Zemsta, 1974 i 1983). Dnia 24 września 1983 w roli Deczyńskiego (Kordian i cham) obchodził na scenie kieleckiej jubileusz 50-lecia pracy artystycznej. Współpracował z amatorskim ruchem teatralnym. 

Był aktorem charakterystycznym; oddany teatrowi, sumienny skromny, uznanie i rangę w pracy zawodowej zdobywał stopniowo. W ciągu swej długiej kariery występował w różnorodnym repertuarze – dramatach, komediach, klasycznych i współczesnych, grając przeróżne charaktery, często wbrew swoim warunkom zewnętrznym. Przykładem rola w Profesji pani Warren, przy okazji której recenzent stwierdził:

Baroneta Croftsa, granego przez Bogdana Budziszewskiego, uważam za pewnego rodzaju osiągnięcie tego aktora. Nie jest trudno przedstawić łajdactwo i brutalność, kiedy dysponuje się twarzą złoczyńcy i torsem atlety. Budziszewski jest złoczyńcą

i brutalem, mimo że zewnętrznie pasuje jak ulał do naszych wyobrażeń o wyglądzie angielskiego lorda 

(A. Czaplicki).

W roli „cynicznego uwodziciela” Przyciechowskiego (Ruchome piaski)

malował miękkiego i układnego starego pana, który zna swoją przewagę i dlatego stać go na «dobre wychowanie»,

był „wyraźnie sympatyczny”, co było dobrym „złagodzeniem dramatu nastrojonego na patetyczne tony” (Jan Paweł Gawlik). Aktorstwo Budziszewskiego stonowane, wyciszone, cechowała prostota i oszczędność środków wyrazu, a także umiejętność pracy zespołowej. We wspomnieniu o nim napisano:

Należał do aktorów szczęśliwych, bo potrzebnych w teatrze – stale obecnych na scenie. Z biegiem lat był coraz ciekawszym artystą, wewnętrznie skupionym, przepełnionym niespożytą wrażliwością

(M. Iskra). 

Bibliografia

Almanach 1990/91; Kaszyński: Teatralia; T. w Kielcach 1944–95; Gaz. Kiel. 1991 nr 3 (M. Iskra; il.); Sł. Ludu 1969 nr 504 (J.P. Gawlik); Życie Radom. 1972 nr 213 (A. Czaplicki); Akta (fot.) ZASP; Programy IS PAN (m.in.: Jubileusz pracy artystycznej Bogdana Budziszewskiego. T. im. Żeromskiego w Kielcach, 1983); Almanach 1944–59. 

Ikonografia

P. Wollenberg: Portret, karyk., rys., repr. Sł. Ludu 1963 nr 27; Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.