Józef Józefczyk
JÓZEFCZYK Józef (12 lutego 1949 Iwonicz Zdrój – 7 kwietnia 1993 Iwonicz Zdrój),
aktor.
Był synem Feliksa Józefczyka i Heleny z domu Szajna; mężem aktorki Ewy Józefczyk, z domu Jeż (ślub 18 września 1976). W 1966 ukończył liceum ogólnokształcące w Jedliczu, a w 1968 Studium Nauczycielskie w Rzeszowie, gdzie następnie był nauczycielem w jednej ze szkół podstawowych. W sezonie 1969/70 zaangażowano go jako adepta do Teatru im. Bogusławskiego w Kaliszu i w październiku 1970 rozpoczął studia na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. W 1972, po trzecim semestrze, został skreślony z listy studentów z szansą na powrót do szkoły po odbyciu stażu w teatrze zawodowym i pozytywnej opinii dyrekcji teatru. Od 1 maja 1972 do 31 stycznia 1974 był na stażu w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu (zagrał m.in. Pawła w Pierwszym dniu wolności, Nieznajomego w Horsztyńskim), i po spełnieniu wymaganych warunków, wrócił do Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej na semestr letni roku 1973/74. Podczas studiów, wraz z kilkorgiem studentów, grał epizody w Beniowskim i w Śnie nocy letniej (1975) w Teatrze im. Norwida w Jeleniej Górze, i to drugie przedstawienie zaliczone zostało studentom jako dyplom.
Od 1 lipca 1976, wraz z grupą absolwentów szkoły, zaangażował się do Teatru im. Horzycy w Toruniu. Na scenie tej, do końca sezonu 1979/80, zagrał takie role, jak: Milord Rydyng (Henryk VI na łowach, 1976); Cyryl (Iwona księżniczka Burgunda, 1977); Benedykt (Wiele hałasu o nic), Narz (Skoro go nie ma) i Jęzory Pasiukowski (W małym dworku) – 1978; Pułkownik (Dyliżans, 1979); Filint (Mizantrop) i Peter (Sprzężenie zwrotne) – 1980. W sezonach 1980/81–1981/82 występował w Teatrze im. Siemaszkowej w Rzeszowie, np. w 1981 jako: Hrabia (Pan Tadeusz), Książę Filip (Iwona księżniczka Burgunda), Mačak (Przedstawienie „Hamleta” we wsi Głucha Dolna).
Od sezonu 1982/83 Bogdan Augustyniak zaangażował go do Teatru im. Żeromskiego w Kielcach, gdzie pozostał do końca 1988/89 i był to okres najlepszy w jego karierze. Grał wtedy, niemal bez wyjątku, duże role, a były wśród nich: ponownie Hrabia (Pan Tadeusz, 1982), Poeta (Indyk, 1982), Wacław (Zemsta, 1983), Hubert (Turoń, 1984), Dyrektor Teatru Snów (Dwa teatry, 1984), Gabriel (Święto Winkelrida, 1985), tytułowy Don Juan Moliera (1986), Pijak (Ślub, 1987), Moris (Kontrakt, 1987), AA (Emigranci, 1988), Plazmonik (Bezimienne dzieło, 1988), rola tytułowa w Kościuszce pod Racławicami (1989); wielokrotnie pełnił tu także funkcję asystenta reżysera, najczęściej Augustyniaka. W sezonie 1989/90 zagrał jeszcze gościnnie na kieleckiej scenie Łukasza w Sztuce konwersacji. W sezonach 1990/91 i 1991/92 występował w Teatrze na Woli w Warszawie; grał tu niewiele, m.in. Botarda (Nosorożec, 1991), Winckeleisena (Król Nikodem, 1991), bywał też asystentem reżysera, a gdy z końcem sezonu 1991/92 zespół artystyczny tego teatru został rozwiązany, pozostał w Warszawie i podejmował różne prace poza teatrem. Zmarł nagle, na zawał serca.
Wysokiego wzrostu, bardzo szczupły, miał twarz o mocno za rysowanych kościach policzkowych, z głęboko osadzonymi oczami i wysokim czołem, głos niski, dźwięczny, donośny. Jego grę wyróżniała żarliwość emocji oraz dynamika ciała; umiał być na wskroś charakterystyczny, ale także czarujący jako amant. O jego grze w Bezimiennym dziele Stanisław Mijas pisał: demonstruje
ewolucję postaw i zachowań z wielką wewnętrzną pasją, [...] aktor ten potrafi za każdym razem zaskakiwać widza oryginalną propozycją.
W Ślubie, według S. Żaka, jego interpretacja roli była
przede wszystkim precyzyjna, równa, zaprawiona ironią, która tworzy znakomity dystans wobec postaci.
W 1990 po premierze Sztuki konwersacji, recenzent „Echa Dnia” konstatował:
Józefczyk znowu dowodzi, że jest najlepszym aktorem
w kieleckim zespole. Od początku znakomicie prowadzi swoją rolę, potrafi być zabawny i patetyczny, umiejętnie wykorzystuje bogatą gamę swych możliwości, zaś pełnię dramatyzmu osiąga w opowieści o spotkaniu bohatera z chorym synem.
Grał w kilku spektaklach Teatru TV, a w 1988–90 w telewizyjnym serialu W labiryncie.
Bibliografia
Almanach 1992/93; Kaszyński: Teatralia; Świerczewska (il.); T. w Jeleniej Górze; Echo Dnia 1990 nr 96; Nowości. Dz. Toruński 1976 nr 231 (il.); Przemiany 1987 nr 6 (S. Żak); Sł. Ludu 1980 nr 142, 1988 nr 1526 (S. Mijas), 1993 nr 92 (il.); Teatr 1993 nr 5, Akta, Arch. Wydz. Aktorskiego PWSFTViT w Łodzi; Programy i wycinki prasowe, IS PAN; www.encyklopediateatru.pl; Inf. żony, Ewy Józefczyk.
Ikonografia
Fot. – IS PAN, lTWarszawa.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
