Osoby

DŁAWICHOWSKA Sylwia, Sylwina, zamężna Bąk (19 lutego 1918 Golina koło Konina – 12 grudnia 1994 Sosnowiec),

aktorka. 

Była córką rzemieślnika metalowca Władysława Dławichowskiego, i Jadwigi z Karasińskich; żoną teatralnego inspicjenta Jana Bąka (ślub 18 grudnia 1958). Zdobyła średnie wykształcenie ogólne. W 1935, aby pomóc w utrzy maniu rodzeństwa i matki, zamieszkała w Kaliszu, gdzie rozpoczęła pracę krawcowej. 

W sezonach 1936/37 i 1937/38 należała do zespołu Teatru Miejskiego im. Bogusławskiego w Kaliszu pod dyrekcją Iwo Galla jako pomoc aktorska i według jej własnej relacji, debiutowała wtedy w 1938 w roli Kropeczki w Świerszczu za kominem. Od 1 stycznia 1939 była w zespole operetkowego Teatru Objazdowego S. Czerwińskiego z siedzibą w Ostrowie Wielkopolskim, działającym do wybuchu II wojny światowej. 

Lata niemieckiej okupacji przeżyła w Kaliszu, gdzie przymusowo pracowała w fabryce. Po zakończeniu wojny, brała udział w programach estradowych dla wojska i rannych żołnierzy, a gdy teatr kaliski wznowił w 1945 działalność, rozpoczęła w nim pracę jako aktorka i występowała do końca sezonu 1948/49. Równocześnie, w sezonie 1946/47, brała udział w organizowanym przez Związek Artystów Scen Polskich rocznym, korespondencyjnym kursie dokształcającym z wiedzy o teatrze. Napisała w życiorysie, że na sezon 1949/50 zaangażowała się do Teatrów Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy i Toruniu, ale nie znalazło to potwierdzenia w dokumentacji tych scen. 

Od 1 kwietnia 1950 do końca sezonu 1954/55 była aktorką w Teatrze im. Węgierki w Białymstoku. Czterokrotnie przystępowała do aktorskiego egzaminu eksternistycznego: za trzecim razem, w 1953 w Krakowie,

komisja w drodze wyjątku uznała egzamin za dostateczny, biorąc pod uwagę długi staż w teatrze

i zalecała „pracę nad dykcją, gestem i głosem”. Pełne uprawnienia aktorki dramatu uzyskała w 1954, gdy zdała w Krakowie egzamin poprawkowy z „marksizmu-leninizmu”. W sezonach 1955/56 i 1956/57 była w zespole Teatru Zagłębia w Sosnowcu. Z początkiem sezonu 1957/58 została aktorką Śląskiego Teatru Powszechnego Państwowego Przedsiębiorstwa Imprez Estradowych, a gdy z tego zespołu od 1 września 1959 powstał Teatr Nowy w Zabrzu, pracowała w nim do 31 grudnia 1979, kiedy odeszła na emeryturę. Później do końca życia mieszkała w Sosnowcu; z teatrem nie odnowiła kontaktu. 

Była aktorką drugiego planu i najczęściej grała nieduże role, także wiele epizodów, niekiedy tylko były to role większe. Występowała w Kaliszu w 1947 np. jako: Mary Baxter (Roxy), Klara (Przyjaciel nadejdzie wieczorem), Musia (Domek trzech dziewcząt), a w 1948 Marynia (Klub kawalerów); w Białymstoku jako: Mary Piribingle (Świerszcz za kominem, 1950), Żenia (Przystanek Dalekie, 1953); Ernestyna (Sprawiedliwi ludzie) i Kamilla (Dom otwarty) – 1954; Woźniakówna (Maturzyści, 1955); w Sosnowcu, a potem w Zabrzu jako: Ulita (Las) i Małgosia (Wesele Fonsia) – 1956; Marcyna (Lekarz mimo woli, 1960), Irma Hood (Cytrynowe drzewa, 1961); Tadrachowa (Moralność pani Dulskiej), Maria (Wujaszek Wania) i Urszula (Gwałtu, co się dzieje!) – 1962; Pani Teresa (Ktoś kłamie, 1963), Pani Dyndalska (Damy i huzary, 1966), Luiza (Jaś z księżyca, 1969), Wązdecka (Gdzie diabeł nie może, 1970), Cecilia (Volpone,  1978), ostatnią jej rolą była Pani w sztuce Kto się boi ptaków (1978). 

Bibliografia

Almanach 1994/95; Cały świat gra komedię s. 78 (il.), 290; Gall – redutowiec, artysta teatru; Kaszyński: Teatralia (il.); 15 lat T. w Zabrzu (il.); 20 lat T. w Zabrzu (il.); T. im. Siemaszkowej 1944–94; Głos Zabrza 1969 nr 41 (il.); Przyjaźń 1975 nr 8 (Wspomnienia D.; ich przedruk w Sł. Powsz. 1975 nr 51); Teatr 1995 nr 1; Wieczór 1961 nr 206 (il.); Akta, T. Nowy Zabrze, ZASP (fot.); Programy (m.in.: X lat T. Nowego w Zabrzu i wydawnictwo na sez. 1973/74 pt. „W nowym sezonie proponujemy”; obu il.) oraz wycinki prasowe, IS PAN; Almanach 1944–59; www.encyklopediateatru.pl 

Ikonografia

Fot. – IS PAN, ITWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Nota nadesłana

Sylwia Dławichowska urodziła się 19.02.1918 r. w mieście Golina jako Sylwina, córka Władysława z Jaroszewicz Rychwalskich i Jadwigi Karasińskiej z Warty. Jako najstarsza z trojga pozostałych przy życiu rodzeństwa najboleśniej odczuła tragedię, która dotknęła rodzinę w 1931 roku. Do roku 1927 była ukochana wnuczką Stanisława, rządcy majątku Posada hrabiego Alfreda Wierusz-Kowalskiego. Bywała nawet w jego dworze w Mikorzynie. Siódmą klasę kończy w 1932 roku. Ojciec Władysław był do pamiętnego roku 1931, kierownikiem elektrowni Szymańskich w Golinie. Tego właśnie roku, porzuca rodzinę i przenosi się do Łodzi. Dławichowscy pozostają bez środków do życia. Poznają głód i chłód, jako że matka absolutnie sobie nie radzi w zaistniałych okolicznościach. 17 letnia Sylwina 5 maja 1935 ( w dniu śmierci J.Piłsudskiego) rusza "w świat" w poszukiwaniu pracy. Pieszo dociera do ciotki Stanisławy Karasińskiej w Kaliszu, która lokuje ją u znajomej krawcowej "na nauki". Pracownia Heleny Szendel mieści się na Wale Piastowskim, (w której później spędzi lata zawieruchy wojennej) niedaleko kaliskiego teatru im. Wojciecha Bogusławskiego. Teatr lśni kulturą pod dyrekcją Iwo Galla. Widząc zachwyt dziewczyny dla teatru, mistrz przyjmuje ją na indywidualne studia aktorstwa dramatycznego. Ona zaś cierpliwie pełni rolę "przynieś - wynieś - podaj" spełniając zachcianki słynnych diw i nie mniej słynnych amantów. Pieniądze zarobione w pracowni śle bratu, który pełni rolę "głowy rodziny". W roku 1938 dostaje swoja szansę debiutując w roli "Kropeczki" (Dickensa). Gra! Patron 30.04.1937 wpisuje do jej pamiętnika: "Sylwio! Wyrośnij na dobrego człowieka i na prawdziwą kobietę. To jedyne jest coś w życiu warte". Kiedy dyrektorem zostaje Marian Lenk, wychowanica poprzedniego angażuje się do Operetki Poznańskiej i wyrusza w pierwsze w swoim w życiu turnee po Polsce. Wybuch wojny zastaje artystów w Skaryszewach. Tam dyrektor Stefan Czerwieński teatr rozwiązuje a aktorzy zostają zmobilizowani do wojska. W drodze do Kalisza Sylwia jest obserwatorką "krwawej niedzieli" w Bydgoszczy i już wie, co niesie ze sobą wojna. Wraca do pracowni a dr. Szulc wystawia jej zaświadczenie chorej na gruźlicę. Także szwagier Pani Szendel , Franciszek Szymańczyk wielokrotnie narażając własne życie - ratuje jej. Odwdzięczy się im tym samym, gdy sowieci wyzwolą Kalisz, a komendantem wojennym miasta będzie zakochany w niej płk. Iwan Szmigiel. Na początku stycznia 1945 r. I Front Białoruski marszałka G.K. Żukowa naciera na Warszawę wyzwalając 23 stycznia Kalisz. Teatr okupanci niemieccy pozostawili wewnątrz zrujnowany, więc Sylwia z Romanem Cichockim wyreżyserowali własny program z którym występują w lazaretach i dla ludności miasteczek w salach zimnych, bo bez okien. Zapłatą jest satysfakcja i brawa publiczności. Pierwszy prawdziwy występ odbył się 23.02.1945 r. w Sali Izby Rzemieślniczej. Pierwszy po 5 latach program jest właściwie akademią z okazji wyzwolenia i złożony był z okolicznościowych recytacji i pieśni patriotycznych. Po akademii została zaproszona do stolika komendanta miasta. Zapłatą za występ w "nowej" Polsce był talon na żywą krowę. Wraz z rozwojem znajomości kolejną decyzją płk. Szmigiela jest odrestaurowanie kaliskiego teatru. Rozpoczęły się prawdziwe próby "Pana Benata" (Fredry), "Marcowego kawalera" (Blizińskiego) i "Grubych ryb" (Bałuckiego). Fragmenty "Dziadów" (Mickiewicza) gra na starych murach obronnych a przebieralnią jest baszta zwana "Dorotką". Gra także na wyjazdach, czy to na Kawasach czy dla wojska. W 1949 roku dyrektor Stanisław Winiecki otrzymuje nakaz zorganizowania teatru w Białymstoku. Zabiera Sylwię ze sobą i gdzie gra z Jaremą Stempowskim. Kolejne angaże to teatry w Bydgoszczy, Rzeszowie, Sosnowcu i Zabrzu. Grała do 1979 roku. Później prowadzi społecznie koło recytatorskie w będzińskim oddziale Polskiego Związku Niewidomych. Aktorstwo było Jej całym życiem. Krótkim epizodem było małżeństwo zawarte 18.12.1958 r. z inspicjentem Janem Bąkiem. Pozostała przy swoim nazwisku jakby przeczuwając rychły rozwód. Z ex małżonkiem do samej swej śmierci 12.12.1994 r. zachowała serdeczne stosunki a Jej prawdziwym przyjacielem był zmarły 30.12.2008 r. aktor Szczepan Łyżwa. Twierdziła, że małżeńskich obowiązków i macierzyństwa nie sposób pogodzić z pasją. Swoje emocje rodzinne ulokowała w bratanku Krzysztofie, strofując go permanentnie za komunistyczne inklinacje i bezbożność. Napisała obszerne wspomnienia, które zamieszczone są na stronie rodu Dławichowskich pod adresem: http://www.genealog.nazwa.pl/dlawich/ Odznaczona w 1969 r. Złotą Odznaką "Zasłużona w Rozwoju Województwa Katowickiego". Zmarła na miażdzycę w sosnowieckim szpitalu. Bratanek pochował ją w Koszalinie. W jednym grobowcu spoczywa wiecznym snem całe rodzeństwo, tak sobie bliskie za życia. Grała poza już wymienionymi: "Wicek i Wacek" - maj 1938 Kalisz - "Świerszcz za kominem" Dickens - 1938 - Kalisz - Kropeczka "Polska krew" - Niedbala- p.dyr. Stefan.Czerwieński - Operetka Poznańska - 1939 - turnee- Halina Zarębianka "Polacy w Ameryce" - Operetka Poznańska - 1939 - wszystkie role kobiece "To lubią kobiety" - Operetka Poznańska - 1939 - Irena "Sylwia chce być artystką filmową" R.Cichocki - 1945.02.23 - Kalisz - Sylwia, jego żona "Dziady" Mickiewicz - 1945 - Kalisz - "Grube ryby" - Bałucki - 1945 - Kalisz - "Szczęście Frania" Perzyński - 1946 - Kalisz - Hela - "Romans z wodewilu" - komedia muzyczna - Rzeszów " Przystanek Dalekie" Afinogenow - 1953 - Białystok - Żenia "Osobliwe zdarzenie" Goldoni - Katowice - Konstancja "Polacy nie gęsi" - 1955 - Sosnowiec - kasztelanowa Gnojeńska "Androkles i Lew" G.B.Shaw - 1956 - Sosnowiec - "Wspólne mieszkanie" - "Czarodziej z doliny księżyca" Maliarewski - 1959 - Zabrze " Lekarz mimo woli" Molier - 1960 - Zabrze - Marcyna (żona) "Poskromienie złośnicy" Szekspir - 1961 - Zabrze - Dorota "Gwałtu co się dzieje" Fredro - 1962 - Zabrze - Żona Urszula, Burmistrzyni "Szczęście Frania" Perzyński - Kalisz - Hela - "Przygody Tomka Sawye'ra" - 1967 - Zabrze - Pani Douglas Nota nadesłana