Danuta Bleicher-Juraszczyk
BLEIHERÓWNA Danuta Maria, zamężna Juraszczyk (23 kwietnia 1922 Brześć – 25 lutego 1987 Katowice),
aktorka, reżyserka, kierowniczka artystyczna i dyrektorka teatru.
Była córką Michała Bleichera i Stefanii z Jasiców; żoną Józefa Juraszczyka. W latach II wojny światowej przebywała w obozach internowanych na Węgrzech, tam uczęszczała do gimnazjum i zdała maturę. W lutym 1945 wróciła do Polski. Wstąpiła do Studia Aktorskiego przy Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, po jego zamknięciu naukę kontynuowała w krakowskiej Państwowej Szkole Dramatycznej, którą ukończyła w 1947. Na sezon 1947/48 została zaangażowana do Teatru Polskiego w Bydgoszczy, zagrała tu m.in. Juliasiewiczową (Moralność pani Dulskiej) i Helenkę (Pan Jowialski). W tym czasie brała udział w objeździe po Ziemiach Zachodnich z montażem poezji Mickiewicza, przygotowanym na scenę przez Hannę Małkowską. W sezonie 1948/49 występowała w Teatrze Polskim w Poznaniu, na przykład jako Hermia (Sen nocy letniej).
W sezonach 1949/50–1957/58 grała w Teatrze Śląskim w Katowicach, m.in.: Dorynę (Świętoszek), Hannę (Droga do Czarnolasu), Helenę (Mieszczanie), Dianę (Fantazy), Marion (Śmierć Dantona), Angelikę Arnaux (Bal manekinów), Tamarę (Dziewczęta z zorzy).
W 1954–57 wykładała w Studiu Dramatycznym działającym przy tym teatrze. W sezonie 1958/59 była kierowniczką artystyczną i reżyserką w Śląskim Teatrze Powszechnym Państwowego Przedsiębiorstwa Imprez Estradowych z siedzibą w Katowicach, wystawiła Eugenię Grandet, Ich czworo (grała Żonę).
Kiedy teatr został przekształcony 1 września 1959 w Teatr Nowy w Zabrzu, w sezonach 1959/60–1962/63 pełniła funkcję kierowniczki artystycznej tej sceny. Reżyserowała m.in.: Marię Stuart Słowackiego, Lato Rittnera, Kolegę, Eugenię Grandet, Małżeństwo Kreczyńskiego, Świerszcza za kominem; wystąpiła w roli Katarzyny (Poskromienie złośnicy) i Królowej Anny (Szklanka wody). Od 1 września 1963 do 1 września 1965 była kierowniczką artystyczną i dyrektorką Teatru Dolnośląskiego w Jeleniej Górze, wystawiła tu m.in.: Heddę Gabler, Otella, Ich czworo (grała ponownie Żonę); w 1965/66 i 1966/67 reżyserowała w Teatrze Śląskim w Katowicach, m.in. Drugi strzał, Co złego, to nie my, Paryżanina, w 1967/68 i 1968/69 należała do zespołu aktorskiego tego teatru. Potem współpracowała z Estradą Wojskową we Wrocławiu, działała w Towarzystwie Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, była autorką tekstów i reżyserem widowisk estradowych. W sezonach 1973/74–1976/77 należała do zespołu Teatru im. Kochanowskiego w Opolu. W 1977 przeszła na emeryturę. W 1983 w Teatrze Nowym im. Morcinka w Zabrzu wyreżyserowała sztukę dla dzieci własnego autorstwa Domek kotki Dorotki (13 marca).
Wystawiała sztuki z różnego repertuaru, ale najczęściej z odnośnikami do aktualnej rzeczywistości, na przykład kiedy sięgała po utwory współczesne poruszały one problemy przedstawiane, m.in. w ówczesnej prasie, a klasykę odczytywała przez pryzmat panującej ideologii. W Otellu
zaakcentowała nienawiść rasową jako istotne i najbardziej rdzenne źródło intryg Jaga oraz uwypukliła rasowe obiekcje Brabancja. [...] nie była jednak całkiem zdecydowana co do koncepcji przedstawienia. Dramat miejscami staje się naturalistyczną w złym tego słowa znaczeniu, duszoszczipatielną tragedią, a subtelność poezji Szekspira ulatnia się jak kamfora
(J. Styczeń).
W Ich czworo
przesunęła punkt ciężkości na problem dziecka niekochanego [...] To przesunięcie akcentu z obyczajowego na moralny zostało
w realizacji przeprowadzone zbyt skutecznie. Rozdzierająco, melodramatycznie(K. Tyszkowska).
Jedno z jej ostatnich przedstawień, Co złego to nie my, było
przykładem teatru publicystycznego zrealizowanego
w werystycznej konwencji(Andrzej Linert).
Także jako aktorka raziła patosem w rolach dramatycznych, na przykład jako Diana w Fantazym; lepiej grała role komediowe, m.in. Dorynę w Świętoszku, w której
odnalazła dowcip i lotność, żywość i świeżość, prostotę
i serdeczność, złożoną a przecież przejrzystą sylwetkę duchową(W. Natanson).
Bibliografia
Almanach 1986/87; Almanach sceny bydg. 1920–90; Czachowska: Zapolska; Matkowska: Teatr; PWST w Krakowie; Linert: T. Śląski 1949–92 (il.); 15 lat T. w Zabrzu (il.); T. w Jeleniej Górze s. 285, 288 (J. Styczeń, K. Tyszkowska); Przyjaźń 1983 nr 7 (sylwetka B.; il.); Teatr 1952 nr 21 (W. Natanson); Trybuna Rob. 1987 nr 48; Akt zgonu nr 893/1987. Arch. USC Katowice; Akta (fot.), ZASP; Almanach 1944–59.
Ikonografia
T. Dyniewski: Portret, karyk., rys., repr. Dz. Zach. 1955 nr 242; Fot. – ITWarszawa.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
Biogram w Almanachu Sceny Polskiej
Danuta Bleicherówna, zam. Juraszczyk (23 IV 1922 Brześć - 25 II 1987 Katowice), aktorka, reżyser, dyr. i kier. artyst. teatru. W 1945 wstąpiła do Studia Aktorskiego K. Frycza przy T. Miejskim w Krakowie, nast. naukę kontynuowała w krak. Szkole Dramatycznej (uk. w 1947). Podczas studiów brała udział w spektaklach T. Dramatycznych, np. Menada III.("Orfeusz" Świrszczyńskiej, 1946), Eo ("Odys w Feaków" Fhikowskiego, 1947). W l. 1947-49 występowała w T. Polskim w Bydgoszczy (m. in. Juliasiewiczowa w "Moralności pani Dulskiej" Zapolskiej), od 1949 w T. Śląskim im. Wyspiańskiego w Katowicach (np. Doryna w "Świętoszku" Moliera), gdzie też wykładała w działającym przy teatrze trzyletnim Studiu Dramatycznym. Współpracowała ze Śląskim T. Powszechnym PPIE w Katowicach (Żona w "Ich czworo" Zapolskiej, sez. 1958/59), a po jego przekształceniu się w T. Nowy w Zabrzu była w l. 1959-63 reżyserem i kier. artyst. tej sceny. Wystawiła wówczas m. in. "Marię Stuart" Słowackiego, "Lato" Rittnera, "Kolegę" Simmla, "Eugenię Grnndet" wg Balzaka, "Małżeństwo Kreczyńskiego" Suchowo-Kobylina, "Świerszcza za kominem" Dickensa. Zagrała m. in. Królową Annę ("Szklanka wody" Scribe'a), Katarzynę ("Poskromienie złośnicy" Shakespeare'a). W l. 1963-65 była dyr. i kier. artyst. T. Dolnośląskich w Jeleniej Górze, reżyserowała m. in. "Heddę Gabler" Ibsena, "Otella" Shakespeare'a, w l. 1965-67 na scenie T. Śląskiego w Katowicach, np. "Co złego to nie my" Kowalewskiego, "Drugi strzał" Thomasa, "Paryżanina" Magniera; ponadto sprawowała w sez. 1966/67 kier. artyst. WAIE w Katowicach. W l. 1967-69 należała do zespołu aktorskiego T. Śląskiego, w nast. l. współpracowała ze Śląską Estradą Wojskową we Wrocławiu, była autorką tekstów i reżyserem wielu ideowo zaangażowanych widowisk, pisała też scenariusze dla telewizji i estrady. W l. 1973-77 była w zespole T. im. Kochanowskiego w Opolu, po czym przeszła na emeryturę. W ostatnich l. interesowała ją szczególnie twórczość dla dzieci i młodzieży, m. in. w sez. 1982/83 wyreżyserowała własną sztuką "Domek kotki Dorotki" (wg Marszaka) w T. Nowym im. Morcinka w Zabrzu.
Źródło: Almanach sceny polskiej 1986/87. Tom XXVIII. Warszawa 1993.
