Artykuły

Aleksander Ścibor-Rylski napisał bardzo zręczną komedię. Właściwie nie ko­medię. W podtytule Bliskie­go nieznajomego czytamy: sztuka. Na upartego można by powiedzieć, że to nawet dramat — obyczajowy, mi­łosny, małżeński. To zaś, co napisano o sztuce i na jej marginesie w ogromnych dy­wagacjach wydrukowanych w programie Teatru Kameral­nego, obciąża ten debiut tea­tralny utalentowanego powieściopisarza i scenarzysty filmowego powagą ponad miarę.

Ale debiut jest niewątpli­wie udany. Nieczęsto zda­rza się — u nas — nie tylko zresztą u debiutantów — dialog tak celnie skomponowany i tak sceniczny, wątek akcji tak sensownie poprowadzony, całość tak zgrabnie skonstruowana. I to w sztuce, w której występują tylko dwie osoby. Niemal przez cały czas nie nudzimy się, słuchamy z zainteresowaniem. To także znak, że na scenie rozpozna­jemy sprawy nasze lub na­szych bliźnich. Sprawy co­dzienne. Właściwie toczą się głównie wokół łóżka małżeń­skiego (i pozamałżeńskiego), ale kto powie, że to nie­ważne?

Czy historia jest typowa? Zapewne tak — przynajmniej dla dość znacznego kręgu rozwodzących lub nie rozwodzących się małżeństw. Sporo szczegółów i realiów jest tu dobrze podpatrzonych. Młody człowiek, nieco nieu­dacznik, pokrywający agre­sywnością nieśmiałość ero­tyczną, żeni się trochę z przypadku, trochę z miłości z dziewczyną, niewiele wię­cej od niego w tej dziedzinie doświadczoną. Młody czło­wiek zostaje wziętym litera­tem, ale mniejsza o literatu­rę, w jego małżeństwie nie ma ona znaczenia. Małżeń­stwo zaś jak małżeństwo — wkrótce przychodzi znudze­nie, skłócenie, ale też wy­twarza się przywiązanie, trwa bądź co bądź miłość. Jednakże on ma taką dziwną naturę: pociągają go kobie­ty, nie może się im oprzeć, a to wprawia go w sytuacje kłopotliwe i nie najmądrzej rozegrane. Kocha żonę, ale kocha też inne — sam nie wie kogo bardziej. Ona to znosi, nareszcie nie może. Po kilku rozstaniach i powro­tach w końcu odchodzi zdecy­dowanie. Nie dziwimy się jej ani przez chwilę — współżycie z tym nieznośnym bęcwałem było nie do wytrzymania. Sprawę upraszcza brak dzieci. Ani trochę też nie współczujemy jemu, jego kłopotom i rozpa­czy po odejściu żony.

Być może cały ten dramat przypomina jakąś historię z porad sercowych „Przyja­ciółki”. Ale one są także ja­kimś przejawem naszego obyczaju, mogą się więc odezwać w sztuce obyczajo­wej. Joanna Koenig (też, zdaje się, debiut reżyserski w teatrze po pracach w te­lewizji) starała się — i słusznie — uchronić przedstawie­nie Bliskiego nieznajomego od tonu nadmiernie dra­matycznego. Zarazem dobrze uwydatniła motywację psy­chologiczną sztuki. Henryk Boukołowski trafnie i kon­sekwentnie przeprowadził psychoanalityczną spowiedź kabotyna, nie biorąc tej po­staci zbyt serio. Jadwidze Barańskiej tekst dawał mniejsze pole do popisu w nakreśleniu pełnej sylwetki żony. Zrobiła to umiejętnie, ale przy pewnym dystansie w nawiązaniu kontaktu z partnerem.

Aleksander Ścibor-Rylski trzyma się w tej sztuce — jak mówi jej bohater — kręgu łóżka, bo to bezpieczne, nie budzi aluzji. Po umiejęt­nościach dramatopisarskich, jakie okazał w Bliskim nieznajomym, radzi byśmy zobaczyć w przyszłości jego sztukę z kręgu mniej ograniczonego — mimo wszystko.

Aleksander Ścibor-Rylskl — Bliski nieznajomy — Sztuka w dwóch częściach — Reżyseria: Joanna Koenig — Scenografia: Stanisław Bakowski (Teatr Polski Scena Kameralna — Premiera 26.X.1968).